Prawa pokrzywdzonego w postępowaniu karnym
Zgodnie z art. 49 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U.1997.89.555 z późn. zm.), pokrzywdzonym jest m.in. osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Osobie tej przysługują określone przepisami kpk uprawnienia mające na celu ochronę jej interesów. W swojej praktyce zauważyłem jednak, że pokrzywdzeni nie zawsze korzystają z możliwości jakie przewidują przepisy prawa, a to zapewne z uwagi na brak fachowej wiedzy w tym zakresie.
Tytułem wstępu wskazać należy, że
zgodnie z art. 2 § 1 pkt 3 kpk, jednym z nadrzędnych celów regulacji kpk jest
takie ukształtowanie procedury karnej aby uwzględnione zostały prawnie chronione
interesy pokrzywdzonego przy jednoczesnym poszanowaniu jego godności.
Każdy z nas dowiedziawszy się o
popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o
tym prokuratora lub Policję (art. 304 § 1 kpk). Obowiązek ten jest zarazem
uprawnieniem poprzez które mamy możliwość zainicjowania postępowania karnego, w
szczególności jeżeli jesteśmy osobą pokrzywdzoną przestępstwem. Zawiadomienie
może zostać złożone w formie pisemnej lub ustnej. Jeżeli chodzi o formę ustną
to w takim wypadku niezbędnym jest sporządzenie przez organy ścigania protokołu
z przyjęcia zawiadomienia i przesłuchania w charakterze świadka osoby
zawiadamiającej.
Stosownie do treści art. 87 § 1 i 2
kpk, pokrzywdzony może korzystać z pomocy pełnomocnika w osobie adwokata lub
radcy prawnego. W tym zakresie pokrzywdzony może również złożyć wniosek o
przyznanie pełnomocnika z urzędu. Podczas czynności z udziałem pokrzywdzonego w
postępowaniu przygotowawczym może również być obecna osoba przez niego
wskazana, jeżeli nie uniemożliwia to przeprowadzenia czynności albo nie
utrudnia jej w istotny sposób (art. 299a § 1 kpk).
Pokrzywdzonemu przysługuje prawo do
składania wniosków dowodowych o dokonanie czynności w postępowaniu
przygotowawczym, prawo do brania udziału w tych czynnościach o ile tego zażąda
bądź jeżeli czynności nie będzie można powtórzyć na rozprawie. Ponadto
pokrzywdzony ma prawo do końcowego zapoznania się z materiałami postępowania
przygotowawczego, jak również prawo do składania zażaleń na orzeczenia kończące
postępowanie przygotowawcze, a naruszające interesy pokrzywdzonego
(postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, postanowienie o umorzeniu
postępowania). O powyższych uprawnieniach pokrzywdzony winien zostać pouczony
na piśmie przez organy ścigania, co potwierdza własnoręcznym podpisem.
W przypadku jeżeli organy ścigania
nie widzą podstaw do wszczęcia bądź kontynuowania postepowania
przygotowawczego, pokrzywdzony nie zostaje całkowicie pozbawiony swoich
uprawnień. Pokrzywdzonemu przysługuje bowiem szczególne prawo do wniesienia
tzw. subsydiarnego aktu oskarżenia. Uprawnienie to jest jednak obwarowane kilkoma
szczególnymi warunkami, m.in. przymusem adwokacko-radcowskim.
Natomiast jeżeli oskarżyciel
publiczny skierował do sądu akt oskarżenia to zgodnie z art. 53 kpk, pokrzywdzony
może działać jako strona ale już w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Pamiętajmy,
że z momentem wniesienia przez oskarżyciela publicznego aktu oskarżenia pokrzywdzony
traci swoje uprawnienia jako strona i od tej chwili może je realizować jako
oskarżyciel posiłkowy działający obok oskarżyciela publicznego. Niezbędnym jest
jednak złożenie stosownego oświadczenia, aby w dalszym toku postępowania nadal
brać w nim czynny udział i doglądać ochrony swych interesów.
Wreszcie jednym z najważniejszych,
a niedocenianych uprawnień pokrzywdzonego w toku procesu karnego jest
wynikające z art. 49a kpk, prawo do złożenia wniosku o naprawienie szkody
wyrządzonej przestępstwem lub wniosku o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, o
którym mowa w art. 46 § 1 kk. Wniosek ten w aktualnym stanie prawnym może
zostać złożony aż do zamknięcia przewodu sądowego na rozprawie głównej.
Pokrzywdzonemu, w przypadku jeżeli
nie zgadza się z wydanym w sprawie wyrokiem sądu (np. sąd nie orzekł
obowiązku naprawienia szkody) przysługuje prawo do wniesienia apelacji, co
jednak dotyczy wyłącznie wyroku warunkowo umarzającego postepowanie. Warunkiem
dla wywiedzenia apelacji od innych kategorii wyroków sądu I instancji jest
bowiem posiadanie przez pokrzywdzonego statusu oskarżyciela posiłkowego.
Zaniedbanie w tym zakresie uniemożliwia skuteczne odwołanie się od
kwestionowanego orzeczenia.
kom. 795 11 75 74
Kancelaria Adwokacka w Jastrzębiu-Zdroju
ul. Karola Miarki 17
44-330 Jastrzębie-Zdrój
Kancelaria Adwokacka w Katowicach
ul. Karola Miarki 17
44-330 Jastrzębie-Zdrój
Kancelaria Adwokacka w Katowicach
ul. Wojewódzka 15/3
40-026 Katowice
Kancelaria Adwokacka w Olkuszu
Plac Konstytucji 3 Maja 3/10
32-300 Olkusz
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz