Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa:
koniec z pieniactwem?
Każdy
dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny
obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Zauważyłem jednak, że często
instytucja zawiadomienia o przestępstwie bywa nadużywana przez obywateli dla
osiągnięcia własnych celów. W jaki sposób, jako osoby pomówione, możemy bronić
się przed takim bezprawnym zachowaniem?
Zgodnie z art. 304 Kodeksu
postępowania karnego, Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa
ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub
Policję. Obowiązek ten w stosunku do instytucji państwowych i samorządowych
jest rozszerzony o konieczność przedsięwzięcia niezbędnych czynności do czasu
przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez
ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów
przestępstwa.
Powyższe uregulowanie ma na celu
zapewnienie sprawnego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości już od
najwcześniejszego stadium procesu karnego. Organy ścigania poprzez tzw. obowiązek denuncjacji, uzyskują
informację o podejrzeniu popełnienia przestępstwa i mogą podjąć dalsze
czynności celem wykrycia i pociągnięcia do odpowiedzialności karnej sprawcy. Niezwłocznie
po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie organ powołany do prowadzenia
postępowania przygotowawczego obowiązany jest wydać postanowienie o wszczęciu
bądź o odmowie wszczęcia postępowania w formie dochodzenia albo śledztwa w
zależności od charakteru czynu.
Co więcej, w stosunku do niektórych
przestępstw, obywatele mają obowiązek zawiadomienia organów ścigania i to pod
rygorem odpowiedzialności karnej nawet do 3 lat pozbawienia wolności. Obowiązek
ten dotyczy oczywiście najpoważniejszych przestępstw takich jak np. zabójstwo,
bezprawne pozbawienie człowieka wolności czy przestępstw o charakterze
terrorystycznym.
Z drugiej jednak strony, instytucja
zawiadomienia o przestępstwie często bywa nadużywana przez obywateli do
osiągnięcia własnych celów, np. postraszenia nielubianego sąsiada, wywarcia
presji na innej osobie celem zmuszenia jej do określonego zachowania, czy też
ukazania innej osoby w złym świetle.
Należy jednak liczyć się z
konsekwencjami takiego lekkomyślnego zachowania. Zgodnie bowiem z art. 238 Kodeksu
karnego, kto zawiadamia o przestępstwie lub o przestępstwie skarbowym organ
powołany do ścigania wiedząc, że przestępstwa nie popełniono, podlega grzywnie,
karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
To nie jedyne konsekwencje. Sąd
Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia
18 maja 2016 r., sygn. akt I ACa 54/16, wprost wskazał, że wniesienie
zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa może okazać się nie tylko
działaniem bezprawnym, ale także mającym charakter czynu niedozwolonego w
rozumieniu przepisów prawa cywilnego. Sąd owszem potwierdził, że złożenie do
organów ścigania zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa jest działaniem w
ramach obowiązującego porządku prawnego ale nie zmienia to faktu, że nawet
wówczas takie działanie powinno być rzeczowe, obiektywne, podjęte z należytą
ostrożnością i przez osobę uprawnioną, a w przypadku wyrażania ocen i
realizacji prawa do krytyki nie powinno wykraczać poza niezbędną w tym zakresie
potrzebę, wynikającą z realizowanych i podlegających ochronie prawnej celów. W
przeciwnym bowiem wypadku, dochodzi do wyraźnego wyjścia poza cel i niezbędność
postępowania, a tym samym nie jest wykluczone uznanie bezprawności takiego
działania.
Powyższe prowadzi wprost do wniosku,
że w takiej sytuacji osoba pomówiona może domagać się ochrony o której mowa w
art. 24 § 1 Kodeksu Cywilnego, a to zaniechania takiego działania, usunięcia
jego skutków, przeprosin czy zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany
cel społeczny, a nawet zadośćuczynienia pieniężnego. Lekkomyślne działanie nie
mieści się bowiem w granicach prawa i nie zasługuje na zwolnienie z
odpowiedzialności za zawinione naruszanie dóbr osobistych.
Adwokat Szymon Dubel.
kom. 795 11 75 74
Kancelaria Adwokacka w Katowicach
ul. Wojewódzka 15/3
40-026 Katowice
Kancelaria Adwokacka w Jastrzębiu-Zdroju
ul. Karola Miarki 17
44-330 Jastrzębie-Zdrój
Kancelaria Adwokacka w Olkuszu
Plac Konstytucji 3 Maja 3/10
32-300 Olkusz
Ten komentarz został usunięty przez administratora bloga.
OdpowiedzUsuń